Nauka
STRZELANIA DO TARCZY
Rzeczą iest wielkiey wagi nauczyć żołnierzy, aby celnie strzelali. Dla wydoskonalenia ich w tym nayistotniey potrzebnym przedmiocie używa się nastepuiących sposobów. Dla każdego batalionu ma bydź zrobiona iedna lub więcey tarcz po 5,5 stop wysokości, a 21 calów szerokości, śrzodek tych oznaczony będzie pasem, czyli pręgą szeroką na trzy cale, koloru odbiiaiącego, u góry podobnież pręga ma bydź dana.
Żołnierze w strzelaniu do tych tarcz nayprzód w odległości 50 sążni*, potem 100, a nakoniec 150 ćwiczeni będą.
W odległości 50 i 100 sążni celować żołnierze będą do pręgi niższey, a o 150 do pręgi wyższey. Strzelać będą nayprzód poiedynczo bez komendy, a potem na komendę, gdy iuż dobrze celowac naucząsię.
Przykazywac im potrzeba, aby biorąc na cel, opierali mocno kolbę o prawe ramię, lewą zaś ręką aby dobrze broń trzymali, i aby celowali szybko przez tylną śrubę, i koniec rury do pręgi.
Można czasem, gdy wezmą na cel zakomenderować od-staw, aby nabierali łatwości, i zręczności w rzucaniu oka na cel. Nauczać ich się także będzie, ażeby na komenderowanie: pal, mocno cyngiel palcem pierwszym przyciskali, nie ruszaiąc bynaymniey głowy ani broni, która raz wymierzona, bez naymnieyszego poruszenia zostać powinna, a chcąc, żeby te tak ważne zasady doskonale były zachowywane, każe się żołnierzowi po wystrzeleniu zostać w tey samey pozycyi, która ma biorąc na cel, aż do komenderowania: nabiy.
Wszyscy kaprale, grenadierowie, woltyżery i fizylierowie, co rok szkołę tę przechodzić będą, na co większa część ładunków do musztry wyznaczonych użytą bydź powinna; kazda kompania notować będzie, iakich ma naylepszych strzelców.
Rekruci wyuczywszy się musztry z bronią i prochem, z naywiększą starannością w strzelaniu do tarczy co rok ćwiczeni będą.
Kule, które po strzelaniu znaleźć można, przelać należy.
Szkoła Plutonu,
„Przepis Musztry i Obrotów dla Piechoty Francuzkiey (…)” Warszawa 1811
* sążeń w Polsce w roku 1764 miał 3 łokcie (łokieć 59,553 cm) czyli 180,659cm, w roku 1818 sążeń miał też 3 łokcie ale łokieć miał wtedy już 57,6cm, czyli sążeń miał 172,8cm, trudno ustalić dokładnie o jaki przelicznik chodzi niemniej jest to około 175 cm