Powrót z Elby mal. Horacy Vernet
Lista szwoleżerów z Escadron Napoleon wg. stanu z dnia 10 kwietnia 1814 roku
(Niepełna, opracowana wedle źródeł powszechnie dostępnych, wyżej opisanych, w układzie: nazwisko i imię)
W skład szwadronu mającego towarzyszyć Napoleonowi wchodziło 109 ludzi, w tym 6 oficerów, 22 podoficerów i 81 szwoleżerów oraz 122 konie.
Oficerowie (Officers):
1) Jerzmanowski Jan Paweł (major / major, commandant)
2) Baliński Kajetan (kapitan / captaine)
3) Fiutowski Marcin (porucznik / lieutenant en 1er)
4) Koch Kazimierz (porucznik / lieutenant en 1er)
5) Skowroński Tomasz (podporucznik / lieutenant en 2nd)
6) Piotrowski Józef (podporucznik / lieutenant en 2nd)
Podoficerowie (Sous-offciers):
Starszy wachmistrz (Marechal-des-logis chef):
7) Jan Raffaczyński
Wachmistrz (Marechal-des-logis):
8) Marcin Bielicki
9) Stanisław Borowski
10) Jan Faszczewski
11) Franciszek Mierzejewski
12) Aleksander Piotrowski
13) Michał Schulz
14) Ludwik Trzebiatowski
15) Józef Zaremba
Furier (Fourrier):
16) Jan Michniewicz
17) Józef Poleski
Kapral (Brigadier):
18) Jan Aniolkowski
19) Jan Bocianowski
20) Józef Borkowski
21) Jan Czarnecki
22) Paweł Daszyński
23) Michał Lewandowski
24) Cyprian Sanikowski
25) Szymon Słomiński
Trębacze (Trompettes):
26) Plaute Duvelte
27) Auguste Ramones
Podoficer podkuwacz (Marechal ferrant)
28) Józef Biernacki
Szwoleżerowie (Chevau-legers-lanciers):
29) Andruszkiewicz Józef
30) Bieliński Antoni
31) Biernacki Łukasz
32) Blocki Jerzy
33) Borowski Wojciech
34) Chądzyński Mikołaj
35) Chwoynowski Franciszek
36) Czaykowski Antoni
37) Czumański Wincenty
38) Danielewicz Jerzy
39) Doftiński Gabriel
40) Graczyk Łukasz
41) Gregorewicz Stanisław
42) Jankowski Franciszek
43) Jasewicz Franciszek
44) Jezierski Franciszek
45) Kaczkowski Tomasz
46) Kamiński Mikołaj
47) Kossarek Józef
48) Kasdzewski Ludwik
49) Klimaszewski Jan
50) Kobzyński Jacek
51) Kotecki Faustyn
52) Kotuliński Franciszek
53) Kowalewski Andrzej
54) Kozakiewicz Wincenty
55) Kozłowski Opportun
56) Krawczyński Stanisław
57) Kromer Stanisław
58) Krzeczkowski Antoni
59) Krzyński Jan
60) Kucharski August
61) Kulczycki Michał
62) Kulig Jan
63) Kułakowski Karol
64) Kupryan Michał
65) Kurzański Mikołaj
66) Kwiatkowski Wawrzyniec
67) Lejowski Andrzej
68) Lada Stefan
69) Łukasiewicz Józef
70) Mendychowski Jacek
71) Mierzyński Józef
72) Mikołajew Marcin
73) Mioduszewski Florian
74) Mizgert Marceli
75) Mleczyński Józef
76) Nowak Jan
77) Nowakowski Jan
78) Olechnicki Paweł
79) Orlecki Jakub
80) Pawłowski Mateusz
81) Podlaszewski Tomasz
82) Pontner Edward
83) Przyjałkowski Feliks
84) Puchacki Józef
85) Rapczyński Karol
86) Różyczko Ignacy
87) Ruszkowski Benedykt
88) Sawicki Adam
89) Słobodzyński Jan
90) Sobik Mateusz
91) Sokołowski Jakub
92) Swedowski Kazimierz
93) Szafrański Michał
94) Szleczkowski Michał
95) Szuliszewski Wincenty
96) Szwankowski Mateusz
97) Szwarocki Andrzej
98) Szymanowicz Antoni
99) Szymański Leon
100) Szytkowski Jan
101) Świecznik Jan
102) Wiszniewski Michał
103) Wysocki Jan
104) Wysocki Tomasz
105) Zawadzki Antoni
106) Zdanowski Józef
107) Zieliński Marcin
108) Zwierzchowski, Tomasz
109) Żabell Karol
Zmiany składu szwadronu opisuje zwięźle Kirkor, którego warto tu w odpowiednim fragmencie przytoczyć[4]:
„Traktat abdykacyjny przewidywał wypłatę 2.000.000 franków ze skarbu francuskiego w zamian za przejęte fundusze Napoleona dla rozdziału między osoby, wskazane przez niego. Napoleon podpisał 13 kwietnia rozdział tej sumy, przy czym 170.000 f r. zostało przeznaczone dla oficerów, którzy mieli iść za Napoleonem na Elbę. Listę imienną tych wypłat sporządzono już prawdopodobnie na Elbie. Obejmowała ona następujących oficerów Szwadronu Napoleona:
- Jerzmanowski, major des Polonais 9.000 fr.
- Schultz, capitaine commandant l’Escadron Napoléon 6.000 fr.
- Baliński, capitaine 4.000 fr.
- Fintowski (powinno być Fiutowski) lieutenant en second (powinno być en premier) 4.000 fr.
Skowronski, lieutenant en second 4.000 fr.- Piontkowski (powinno być Piotrowski), lieutenant en second 4.000 fr.
- Seraphin, lieutenant en second aux Mameluks de la Gardé (Escadron Napoléon) 4.000 fr.
Widzimy z tej listy, że do składu Szwadronu Napoleona został włączony Jan Szulc, kapitan 7. pułku szwoleżerów, odpadł zaś porucznik Koch, podobno na skutek nieporozumień z Szulcem. Nie może nas nie zainteresować fakt wyróżnienia kapitana Szulca, jego jedynego z 7. pułku. Człowiek starszy, bo mający już 46 lat, olbrzymiego wzrostu, nie miał w swej dawnej karierze wojskowej niczego, co by go specjalnie do takiego wyróżnienia predestynowało. Natomiast odegrał on chwalebną rolę w nocy z 4 na 5 kwietnia, gdy na skutek zdrady marsz. Marmonta 6. korpus opuścił swe pozycje i przeszedł na drugą stronę frontu. W straży tylnej korpusu szedł szwadron 7. pułku szwoleżerów, jedyny, jaki jeszcze z tego pułku pozostał. Dowodził nim kapitan Szulc i gdy przekonał się o zdradzie, zawrócił szwadron, przeprowadził go galopem z powrotem przez front na stronę francuską i przyprowadził do Fontainebleau. Przedtem tylko porucznik Combes ze sztabu 6. korpusu i kpt. Magnien przybyli do Napoleona z wiadomością o zdradzie. Szwadron polski był jedynym zwartym oddziałem, który wrócił.
Major Jerzmanowski towarzyszył Napoleonowi w przejeździe przez Francję i w dalszej przeprawie na Elbę. Na Elbie został mianowany komendantem Porto Longone. Część Szwadronu Napoleona pod komendą kpt. Balińskiego udała się do Parmy, by stamtąd towarzyszyć cesarzowej Marii Ludwice w drodze na Elbę. Część drugą kapitan Szulc przyprowadził na Elbę 28 maja. Według wykazu z 1 sierpnia 1814 r. z Szulcem było wtedy na Elbie 48 podoficerów i szwoleżerów, wymienionych przez Rembowskiego, do nich dodano 6 mameluków i 6 nowych ochotników. Z tego wnosić można, że z Balińskim było w Parmie 55 podoficerów i szwoleżerów. Dekretem Napoleona z daty Porto Ferraio 5 czerwca 1814 r. Szulc został mianowany kapitanem Gwardii i dowódcą Szwadronu Napoleona. Z tych, którzy byli w Parmie, ppor. Piotrowski, wysłany służbowo przez Balińskiego na Elbę, został po drodze aresztowany i odstawiony do granic Księstwa Warszawskiego. Po daremnym czekaniu na cesarzową kpt. Baliński ze swoim oddziałem udał się na Elbę w październiku 1814 r. Niewątpliwie powstała wtedy sprawa starszeństwa między nim i Szulcem. Kpt. Baliński był młodszy wiekiem, miał wtedy 30 lat, był doskonałym oficerem. Kapitanem Gwardii został mianowany 2 września 1813 r. Z tytułu starszeństwa tej nominacji powinien był iść przed Szulcem i tak też było. Od czasu swego przybycia na Elbę Baliński był uważany za dowódcę Szwadronu Napoleona i z takim tytułem podpisywał listy imienne szwadronu, choć nie jest mi znana jego formalna nominacja na to stanowisko, podobna do tej, którą otrzymał Szulc 5 czerwca 1814 r.
Skład podoficerski i żołnierski Szwadronu Napoleona wykazał wyjątkową stałość. Z nazwisk, które były podane przy apelu porannym w Fontainebleau 10 kwietnia 1814 r. wszystkie z wyjątkiem jednego znalazły się na listach dołączonych do dekretu z 27 kwietnia 1815 r., który przyznawał donacje po 200 franków wszystkim tym, którzy byli z Napoleonem na Elbie i z nim wrócili do Francji. Brakuje tylko szwoleżera Mikołaja Chądzyńskiego, ale i on wytrwał do końca i prawdopodobnie wrócił z szwadronem do Francji, gdyż jest objęty wykazem jego składu z 20 kwietnia 1815 r. Nie umiem wyjaśnić, dlaczego został pominięty w wykazie donacyjnym. Oprócz tego składu początkowego przewinęło się przez wykazy szwadronu na Elbie szereg innych nazwisk. W wykazach za trzeci i czwarty kwartał 1814 r. występuje szwoleżer Antoni Dąbrowski (zwolniony 8 lutego 1815 r.), w wykazie za trzeci kwartał wachmistrz Józef Zielenkiewicz; ci dwaj służyli dawniej w 1. pułku szwoleżerów Gwardii. Oprócz nich byli jakiś czas w Szwadronie Napoleona także tacy, którzy w tym pułku nie służyli. A mianowicie: w trzecim kwartale 1814 r. Józef Nakalski i Hanna (Hans?) Semman, chyba Niemiec, w trzecim i czwartym kwartale wachmistrz Paweł Klein i szwoleżer Jan Otwinowski, począwszy od trzeciego kwartału brygadier Jan Szwartz, od 20 października szwoleżer Karol Piątkowski. Już we Francji, bo z dniem 1 kwietnia 1815 r., wszedł w skład szwadronu jako drugi podoficer-podkuwacz Andre Weber, nie wiem czy Francuz, czy Polak. Szwartz, podobnie jak Chądzyński, był pominięty w liście donacyjnej, choć figurował w wykazie z 20 kwietnia 1815 r.
W szwadronie było dwu trębaczy Francuzów, cały czas ci sami. Wyszli oni ze szkoły trębaczy Gwardii i tak dobrze zżyli się z polskim pułkiem, że nauczyli się nie tylko mówić po polsku, ale także nosić czapki na bakier na wzór swych polskich kolegów.
Osobno należy wspomnieć o mamelukach. Podporucznik Baghdoun Seraphin był na urlopie od 1 września 1814 r., mimo to był wymieniany w wykazach szwadronu tak na Elbie, jak i potem we Francji. W wykazie z 1 sierpnia 1814 r. pojawił się Nicola Paroglu. Wykaz donacyjny z 27 kwietnia 1815 r. wymieniał 5 mameluków jako pełniących służbę w Szwadronie Napoleona; byli oni wymienieni już w wykazie z 1 sierpnia 1814 r.
Skałkowski popełnił błąd pisząc, że było dwu dezerterów z Szwadronu Napoleona na Elbie: szwoleżer Otwinowski i sierżant Maciej Obulewicz. Otwinowski został zwolniony z dniem 1 stycznia 1815 r., a więc nie był dezerterem, zaś Obulewicz nigdy nie służył ani w 1. pułku szwoleżerów Gwardii, ani w Szwadronie Napoleona. Skałkowski zawierzył błędnym raportom agentów burbońskich. Poza tym Skałkowski pisze, że z początkowego składu ubyło 12 i w ich miejsce podaje nazwiska 17 nowych ochotników. Nie ubył ani jeden, a nowych ochotników było dużo mniej.”
[1] Robert Bielecki w książce „Szwoleżerowie Gwardii. 1 Słynne pułki polskie”, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 1996, str 81-384.
[2] http://www.ornatowski.com/index/szwolezerowie.htm
[3] „ŹRÓDŁA DO HISTORYI PUŁKU POLSKIEGO LEKKOKONNEGO Gwardyi Napoleona I z rękopisów oryginalnych i druków wydał i przedmową zaopatrzył Aleksander Rembowski.”, Warszawa 1899, str 503-505.
[4] Stanisław Kirkor, „Pod Sztandarami Napoleona”, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn 1982 str 179-181.
